آلودگي هوا؛ عوارض ناشي از آن و راهکارها

 آلودگي هوا در سال‌هاي اخير يکي از معضلات شهرهاي بزرگ کشور ما به خصوص کلانشهر تهران و يکي از دغدغه‌هاي اساسي مسوولان بوده است. از آنجايي که اين موضوع ارتباط تنگاتنگي با سلامت افراد جامعه بخصوص کودکان و افراد سالمند دارد بايد تدابيري اساسي براي حل اين معضل انديشيده شود.

آلودگي هوا بر کل موجودات زنده کره زمين تاثير منفي مي‌گذارد، نکته قابل توجه اين است که طي چند سال اخير اين معضل حتي در مناطق داراي پوشش گياهي نيز افزايش قابل توجهي داشته است و زندگي گونه‌هاي گياهي و جانوري را تهديد کرده و خطري براي اکوسيستم اين مناطق به حساب مي‌آيد. از طرفي تاثير منفي آلودگي هوا بر گياهان موجب امراض و آفات مختلف در آنها مي‌شود و اين امراض به طور مستقيم يا غيرمستقيم بر زندگي انسان‌ها تاثير مي‌گذارد چرا كه اكسيژني که در اتمسفر زمين وجود دارد حاصل فعاليت گياهان است و گياهان از نظر اكولوژيكي اولين زنجيره غذايي و توليدكنندگان روي زمين محسوب مي‌شوند.

آلودگي هوا در دو سه دهه اخير در کشورهاي در حال توسعه رشد قابل توجهي داشته است که کارشناسان عامل اصلي اين افزايش آلودگي را به رشد سريع اقتصادي و نيز افزايش فزآينده جمعيت نسبت مي‌دهند.

اين در حالي است که کشورهاي پيشرفته و صنعتي چندان با پديده آلودگي هوا مواجه نيستند و اين موضوع به دليل ملاحظات قانوني است که در اين کشورها براي مقابله با معضل آلودگي هوا در نظر گرفته شده است. دولت‌ها سالانه هزينه‌هاي زيادي را صرف رفع مشکلات زيست محيطي مي‌کنند که در صورت نبود اين معضل اين هزينه‌ها مي‌تواند صرف کارهاي عمراني و زيربنايي شود. البته سال‌هاي اخير مشکل ريزگردها نيز يکي از مشکلات آلودگي شهرهاي کشورمان بوده که مخصوصا در فصل گرما نمود و بروز بيشتري پيدا مي‌کند. آلودگي هوا تغيير ويژگي‌هاي طبيعي جو براثر مواد شيميايي، غباري يا عوامل زيست شناختي است؛ عوامل آلوده‌کننده هوا خواص فيزيکي، شيميايي و زيستي آن را تغيير مي‌دهند. ساليان متمادي است که آلودگي هوا، خطري جدي براي تندرستي ساکنان کره زمين و زيست‌بوم‌ها محسوب مي‌شود. آلودگي‌ هوا ممکن است در اثر عوامل طبيعي باشد مانند فعاليت آتش‌فشان‌ها، آتش‌سوزي جنگل‌ها، گرد و غبار طبيعي موجود در هوا، درختان کاج که ترکيبات آلي را از خود متصاعد مي‌کنند و... يا مصنوعي، آلودگي‌هاي مصنوعي هوا عمدتا ناشي از فعاليت کارخانه‌ها و وسايل نقليه موتوري، آلودگي‌هاي ناشي از سوزاندن بقاياي کشاورزي و... است. عمده‌ترين آلاينده‌هاي محيط زيست كه در اغلب مناطق شهري نيز يافت مي‌شوند عبارتند‌از‌: مونو اكسيد كربن‌؛ اكسيد‌هاي نيتروژن، اكسيد‌هاي گوگرد، هيدروكربنها، و ذرات‌ريز ( اعم از ذرات ريز مايع يا جامد).

طبق آمار ساليانه 3 ميليون نفر در اثر آلودگي هوا جان خود را از دست مي‌دهند که 90 درصد آنان در کشورهاي توسعه يافته زندگي مي‌کنند.

آلودگي هوا موجب تشديد بيماري‌هايي همچون آسم، برونشيت، تنگي نفس و حملات قلبي و آلرژي‌هاي مختلف تنفسي مي‌شود. البته بايد توجه داشته باشيم که تاثير آلودگي هوا روي افراد مختلف متفاوت است، به عنوان مثال کودکان و افراد مسن و مبتلايان به بيماري‌هاي فوق الذکر بيشتر تحت تاثير عوارض سوء ناشي از آلودگي هوا قرار دارند. آلودگي هوا موجب سوزش چشمها، گلو و ريه‌ها مي‌شود؛ قرمز شدن چشم‌ها، سرفه و احساس تنگي قفسه سينه از علائم شايع در زمان افزايش سطح آلودگي هوا هستند. يکي از آثار منفي آلودگي هوا، سوراخ شدن لايه ازن است؛ مهمترين کارکرد لايه ازن جلوگيري از ورود اشعه خطرناک ماوراي بنفش به درون جو زمين است، پرتوي فرابنفش در حد زياد آن بسيار خطرناک است و مي‌تواند اثرات حاد و مزمني بر سلامت پوست، چشم و سيستم ايمني انسان داشته باشد. يکي ديگر از آثار سوءآلودگي هوا باران اسيدي است؛ باران‌هاي اسيدي ناشي از گازهاي سولفور دي‌اکسيد است که از دود اگزوز اتومبيل‌ها و کارخانجات ايجاد مي‌شود، از اثرات سوء باران اسيدي آسيب به پوشش‌هاي گياهي، کاهش حاصلخيزي خاک، از بين رفتن بناهاي تاريخي و ... است؛ تاثير ديگر آن گرم شدن کره زمين است که مهمترين دليل آن تراکم گازهاي گلخانه‌اي در جو بالاي زمين است. از رده خارج کردن خودروهاي فرسوده، ارتقاي فني خودروهاي داخلي، توزيع سوخت استاندارد، توقف فعاليت کار واحدهاي آلاينده، توسعه فضاهاي سبز، آموزش فرهنگ استفاده از وسايل نقليه عمومي‌به جاي وسايل نقليه شخصي، جايگزين کردن سوخت‌هاي گازي يا برقي به جاي سوخت‌هاي بنزيني و گازوئيلي که درصد آلودگي آنها به مراتب کمتر از ساير سوخت‌هاست، احداث کارخانجات در مناطق دور از اماکن مسکوني و ... از جمله راهکارهاي مقابله با آلودگي هواست که به اين موضوعات در سال‌هاي اخير کمتر توجه شده است و متاسفانه وضعيت هواي کلانشهرهاي کشور به جايي رسيده که اکنون شاهد هستيم. به عبارت ديگر، آلودگي هوا چيزي نيست که يک روزه يا يک ماهه به وجود آمده باشد، در طول هفت سال گذشته، از طرف دولت هيچ اقدام مطلوبي در اين خصوص صورت نگرفته و حتي مي‌توان ادعا کرد که در بعضي موارد مثل عدم پرداخت يارانه اختصاص يافته به مترو، دقيقا رفتاري داشته که به آلودگي بيشتر هوا کمک مي‌کند.